Pengenalan dan sejarah

Perkahwinan dalam kalangan masyarakat suku Kadazan adalah ditentukan berdasarkan persetujuan daripada kedua-dua pihak ibu bapa, yang bertanggungjawab memilih jodoh untuk anak-anak mereka. Segala urusan, termasuk upacara merisik, pertunangan, dan perkahwinan akan diatur dan ditanggung sepenuhnya oleh ibu bapa. Anak-anak yang bakal berkahwin biasanya hanya dimaklumkan apabila tarikh perkahwinan mereka semakin hampir.

Adat masyarakat Kadazan menetapkan bahawa perkahwinan hanya dibenarkan antara pasangan yang tidak mempunyai sebarang hubungan persaudaraan. Oleh itu, penglibatan ibu bapa dalam memilih jodoh memainkan peranan penting untuk memastikan peraturan ini dipatuhi khususnya kepada anak perempuan. Ketidakpatuhan terhadap adat dan norma masyarakat Kadazan dipercayai boleh membawa malapetaka bukan sahaja kepada pasangan, tetapi juga kepada keluarga serta seluruh komuniti.

Fungsi dan Peranan

Foto 2: Perarakan Pengantin Perempuan

Sumber: AF Studio, 2023

Secara tradisional, adat ini dilakukan sebgai simbolik kepada sebuah keluarga ‘menyerahkan’ anak perempuan mereka kepada keluarga lain iaitu pengantin lelaki untuk menjadi sebahagian daripada keluarga mereka. Oleh yang demikian,  perkahwinan anak perempuan dibuat secara besar-besaran berserta dengan upacara-upacara adat untuk menghormati dan menghargai jasa-jasanya semasa bersama dengan keluarganya. Hal ini kerana, anak perempuan memainkan peranan penting dalam membantu keluarga mereka meneruskan kehidupan. 

Bersama ibu bapa mereka, anak perempuan bertanggungjawab menjaga adik-adik sejak kecil, melakukan kerja di ladang, menumbuk padi, mengumpulkan kayu api, serta menjalankan aktiviti ‘Mooi Sondot’ iaitu menjual hasil tanaman di pekan, meskipun perlu meredah hutan dan bukit. Selain itu, anak perempuan dianggap sebagai sumber kekayaan keluarga melalui pemberian ‘Nopung’ (hantaran). Oleh sebab itu, perkahwinan anak perempuan dipandang serius oleh ibu bapa dan komuniti, yang menjadikannya satu hal penting dalam adat ‘Mongoi Panau’.

Busana/ Aksesori

-

Peralatan/ Bahan-Bahan

-

Kaedah / Cara Penyediaan/ Cara Persembahan

Upacara adat Mongoi Panau perlu dilaksanakan tanpa sebarang petanda buruk yang dikenali sebagai ‘Kadaaton’. Jika berlaku kematian di kampung sebelum majlis perkahwinan, acara tersebut akan ditunda ke tarikh lain. Namun, sekiranya kematian terjadi semasa majlis sedang berlangsung, acara keramaian hanya akan dihentikan buat sementara waktu. Dalam situasi ini, tuan rumah perlu menjemput Bobolian untuk melaksanakan ‘Momurinait’, iaitu pembacaan mantera bagi melindungi pasangan pengantin dan seluruh keluarga daripada sebarang musibah.

Pada masa dahulu, adat ini biasanya dilangsungkan pada waktu malam. Bagi pasangan pengantin yang belum pernah bertemu dengan bakal suami atau isteri mereka, waktu malam dianggap paling sesuai untuk melangsungkan perkahwinan. Suasana malam yang gelap dan hanya diterangi cahaya lampu yang terhad membantu menyembunyikan perasaan seperti malu, gugup, takut, atau sedih. Lazimnyaa, pada sekitar jam 3.00 petang, wakil daripada pihak lelaki seramai tiga orang akan datang ke rumah pihak perempuan sambil membawa sebuah ‘Sanang’, iaitu gong jenis canang. Ketibaan mereka disambut mesra oleh keluarga pihak perempuan yang menyediakan hidangan makanan dan minuman tradisional. Selain itu, sesetengan pihak mengadakan aktiviti cabaran dan rintangan kepada pihak rombongan di mana, mereka perlu meminum  ‘Tapai’ yang memabukkan, sehingga para rombongan dibenarkan naik ke atas rumah untuk menjemput si pengantin perempuan.

Salah satu kebijakan masyarakat Kadazandusun dalam menilai budi pekerti seseorang adalah dengan memerhatikan tingkah laku mereka semasa makan dan minum. Dalam tradisi ini, wakil rombongan lelaki akan diminta minum tapai sehingga mabuk atau muntah. Wakil yang memiliki budi pekerti baik tidak akan bertindak kasar atau menimbulkan kekacauan di rumah keluarga pengantin perempuan, berbeza dengan mereka yang kurang berbudi. Oleh itu, wakil yang dipilih mestilah individu yang berakhlak baik, kerana melalui pemerhatian ini, keluarga pihak perempuan dapat memahami dengan lebih mendalam sikap dan keperibadian keluarga pihak lelaki.