Pengenalan dan sejarah

Menora adalah salah satu seni budaya warisan yang berasal dari wilayah Narathiwat, Selatan Thailand, dan telah lama menjadi sebahagian daripada budaya Kelantan. Seni yang turut dikenali sebagai “Manora” dalam bahasa Thai ini merupakan sejenis teater tari rakyat yang menggabungkan unsur-unsur ritual, gerak tari, muzik instrumental, nyanyian, serta lakonan yang berunsur cerita. Walaupun berasal dari Thailand, Menora kini turut dipersembahkan di Kelantan dan beberapa kawasan lain di Semenanjung Malaysia, menjadikannya suatu lambang kebudayaan rentas sempadan yang unik.

Fungsi dan Peranan

• Fungsi Keagamaan dan Ritual

• Menora dipersembahkan sebagai sebahagian daripada sambutan ulang tahun tokoh agama (Phra Kru Viriyasarngvorn atau Phor Than Lek) di Wat Ariyakiri oleh komuniti Siam di Kampung Aril.

• Mengandungi elemen keagamaan yang berkait rapat dengan ajaran Buddha, sering dipersembahkan di kuil sebagai penghormatan kepada kepercayaan dan adat masyarakat.

• Fungsi Pemeliharaan dan Warisan Budaya

• Menora dipelihara sebagai lambang nilai budaya dan identiti masyarakat, terutama bagi komuniti Siam di Kampung Aril yang aktif mengadakan persembahan Menora.

• Menora dianggap sebagai identiti budaya yang perlu diwariskan kepada generasi akan datang untuk memastikan kelangsungan warisan ini

• Peranan komuniti Kampung Aril dalam menjaga dan meneruskan tradisi ini membolehkan Menora kekal relevan sebagai warisan budaya.

• Fungsi Perpaduan Sosial

• Menora mengeratkan hubungan sosial dan perpaduan komuniti melalui sokongan masyarakat setempat tanpa mengira kaum.

• Persembahan Menora meriah disambut oleh masyarakat di Kampung Aril, menambah nilai sosial dan semangat perpaduan komuniti

Busana/ Aksesori

• Mahkota Tinggi (Kroong):

• Mahkota besar dan tinggi, menyerupai bentuk mahkota diraja Thai, melambangkan keagungan dan kedudukan watak.

• Biasanya diperbuat daripada logam atau kain tebal yang dihias dengan batu permata dan sulaman indah.

• Kain Selempang Berhias:

• Dipakai menyilang di dada, dihiasi dengan manik atau sulaman berwarna emas atau perak.

• Melambangkan keberanian, kekuatan, dan keanggunan watak yang dipersembahkan.

• Pakaian Berlapis dan Ketat:

• Diperbuat daripada kain tebal dan berlapis untuk menambah bentuk dan keanggunan.

• Selalunya berwarna terang seperti merah, kuning, dan biru dengan hiasan yang rumit.

• Busana yang ketat membantu mengekalkan bentuk badan pelakon, menonjolkan gerak tari dan pergerakan yang dramatik.

• Kain Sarung atau Lungi:

• Sarung panjang atau lungi dipakai di bahagian pinggang, dililit kemas hingga ke lutut atau bawah.

• Dihiasi dengan corak tradisional, seperti bunga dan motif Thai, untuk menonjolkan elemen budaya.

• Gelang, Subang, dan Perhiasan Lain:

• Gelang besar dipakai di lengan dan pergelangan tangan, melambangkan status dan kehebatan watak.

• Subang yang besar dan hiasan kepala tambahan dipakai untuk melengkapkan busana, memberikan aura mewah dan dramatik.

• Kuku Palsu (Chalung):

• Kuku panjang yang diperbuat daripada logam atau bahan keras lain, dipasang pada jari.

• Membantu menonjolkan gerak tangan yang halus dan ekspresif dalam persembahan, menambah unsur estetika dalam gerak tari.

• Topeng atau Solekan Muka yang Tebal:

• Kadang-kadang menggunakan topeng atau solekan yang tebal untuk menonjolkan ekspresi dan emosi watak.

• Solekan biasanya melibatkan warna terang seperti putih, merah, dan hitam, yang membezakan watak manusia dengan dewa atau watak mitos lain.

• Busana Tambahan bagi Watak-Watak Khusus:

• Watak dewa atau makhluk mitos biasanya memakai tambahan seperti sayap atau ekor yang panjang.

• Watak-watak jahat atau antagonis mungkin dihiasi dengan aksesori lebih gelap dan keras untuk mencerminkan sifat watak tersebut.

Peralatan/ Bahan-Bahan

Peralatan Muzik Teater Menora

• Gendang Ibu dan Gendang Anak:

• Digunakan untuk menghasilkan irama utama dalam persembahan, dengan tempo yang bervariasi mengikut gerak tari.

• Canang:

• Alat muzik sejenis gong kecil yang dimainkan berpasangan, menghasilkan bunyi "ting" untuk menyelaraskan tempo dan memberi isyarat dalam persembahan.

• Suling:

• Seruling buluh yang menghasilkan melodi lembut dan mengiringi pergerakan serta emosi dalam cerita.

• Gedombak:

• Drum kecil yang menghasilkan ritma tambahan, membantu memperkaya rentak muzik dan intensiti emosi.

• Ceng-Ceng (Simbol):

• Sepasang simbol kecil yang dipegang dan dipukul bersama, menambah bunyi nyaring yang ritmis dalam setiap babak.

• Kesi (Kerincing):

• Kerincing kecil yang menghasilkan bunyi berterusan, sering digunakan untuk memperkasa suasana dramatik atau klimaks.

Kaedah / Cara Penyediaan/ Cara Persembahan

Struktur Persembahan Menora di Malaysia 

1. Pembukaan:

• Penghormatan kepada dewa dan nenek moyang melalui tarian ritual dan doa.

2. Tarian Utama:

• Gerakan tarian khas untuk memperkenalkan watak dan suasana cerita.

3. Penceritaan:

• Pencerita memperkenalkan latar dan watak, dengan elemen mitos dan moral.

4. Lakonan dan Gerak Tari:

• Watak melakonkan cerita melalui tarian dan dialog, mengikuti irama muzik.

5. Segmen Humor:

• Watak komedi berinteraksi dengan penonton, menambah elemen hiburan.

6. Klimaks:

• Konflik utama dengan tarian dan muzik intensif, melibatkan watak baik dan jahat.

7. Penutup:

• Penghormatan akhir sebagai tanda syukur, menutup persembahan dengan ritual

Tokoh dan Pencapaian

Eh Chum Cha Di, atau lebih dikenali sebagai Pak Situng, merupakan seorang tokoh seni tradisional Menora yang sangat dihormati, dengan usia yang hampir mencecah 90 tahun. Beliau memainkan peranan penting dalam usaha memelihara seni persembahan Menora, iaitu seni warisan tradisional masyarakat Thai-Melayu yang menggabungkan elemen tarian, nyanyian, dan lakonan. Kemahiran dan dedikasi beliau telah menjadikannya simbol ketahanan seni budaya tradisional ini, memastikan kesinambungannya untuk diwarisi oleh generasi akan datang. Penglibatan beliau yang lama dalam dunia seni Menora tidak hanya menjadikannya seorang maestro, tetapi juga seorang penjaga warisan budaya yang amat bernilai di Malaysia.

Sumber Rujukan

1. Bahan Bacaan

Baharin Ilias. (2009). Cerita-cerita Menora: Suatu Analisis. Latihan Ilmiah. Bangi. Universiti Kebangsaan Malaysia. https://journalarticle.ukm.my/3022/1/01ADNAN_JUSOH.pdf

Ku Jok Kian. (1992). Menora: Satu Kajian Pakaian dan Perhiasan. Latihan Ilmiah. Jabatan Persuratan Melayu: Univesiti Kebangsaan Malaysia.

Lim Swee Tin & Eh Deng Eh Chik (2018). Menora: Seni Warisan Etnik Siam. Penerbit Universiti Utara Malaysia. 

Mohamed Ghouse, Nasaruddin (2000) Teater tradisional Melayu. Dewan Bahasa dan Pustaka, Kuala Lumpur. ISBN 9836264795

Mohamad Nazri Ahmad. (2008). Menora: Satu Identiti Seni Budaya Kumpulan Kelantan. Kertas Kerja. Bangi: Universiti Kebangsaan Malaysia.

Tokoh (jika ada temu bual tokoh) -