Pengenalan dan sejarah

Dalam menuju alam pekahwinan, masyarakat etnik Brunei di negeri Sabah mempunyai tatacara adat dan proses yang perlu dilakukan bermula dari proses merisik sehinggalah ke majlis persandingan. Namun begitu salah satu komponen yang paling penting menuju proses tersebut adalah adat pertunangan. Proses pertunangan adalah suatu adat yang penuh dengan simbolik dan tatacara yang tersusun.

Sebelum adat pertunangan dijalankan, lawatan ke rumah pihak perempuan untuk urusan pertunangan biasanya dilakukan berkali-kali. Ia bermula dengan pelaksanaan adat merisik yang bermaksud menyiasat dengan lebih dekat tentang kedudukan seorang perempuan itu sama ada sudah berpunya atau sebaliknya. Setelah mempunyai maklumbalas yang positif, pihak lelaki akan bertandang sekali lagi ke rumah pihak perempuan untuk melakukan proses kedua iaitu Adat ‘Bajarum’, bermaksud meminang dan membina kata muafakat serta kesepakatan untuk menjalankan majlis adat pertunangan. Kedua-dua proses ini akan dijalankan terlebih dahulu agar adat pertunangan yang dirancang oleh kedua-dua belah pihak berjalan lancar tanpa sebarang bantahan.

Fungsi dan Peranan

Fungsi dan peranan adat pertunangan dalam kalangan entik Brunei adalah bertujuan untuk memberikan tanda ikatan di antara  lelaki dan wanita yang diiktiraf oleh  keluarga kedua-dua belah pihak. Ia adalah simbol komitmen ataupun persediaan awal secara  emosi dan mental antara pasangan untuk melangkah ke alam perkahwinan. Selain itu, masyarakat etnik Brunei berpendapat bahawa pertunangan adalah salah satu cara memberi masa untuk sebarang perbincangan dan rundingan mengenai perkahwinan, termasuk aspek kewangan, adat, dan budaya. Daripada itu juga, sebarang isu atau ketidaksefahaman dalam tempoh pertunangan dapat diselesaikan sebelum memasuki fasa perkahwinan agar dapat mengurangkan risiko konflik di masa depan.

Dalam tempoh bertunang, lelaki tersebut hendaklah memberi belanja hangus kepada tunangnya untuk perbelanjaan perkahwinan kelak. Seandainya berlaku langkah dulang (yakni perempuan yang hendak dikahwini mempunyai kakak atau kakak-kakak yang belum berkahwin atau langkah bendul), atau di Sabah, dikenali sebagai langkah sungai (yakni kedua-dua bakal pengantin bukan daripada suku kaum yang sama), maka pihak lelaki dikehendaki membuat bayaran kepada keluarga pihak perempuan dalam amaun yang ditetapkan oleh mereka.

Busana/ Aksesori

-

Peralatan/ Bahan-Bahan

-

Kaedah / Cara Penyediaan/ Cara Persembahan

Adat pertunangan akan dimulai dengan;

Ketibaan Rombongan Pihak Lelaki

Ketibaan rombongan pihak lelaki ke rumah pihak perempuan. Rombongan ini lebih ramai jika dibandingkan dengan proses merisik dan adat Bajarum.

Acara Barunding

Sebelum menuju ke adat menyarung cincin, kedua belah pihak akan mengadakan sesi rundingan yang membincangkan tentang tempoh pertunangan, nilai hantaran kahwin yang dikenali dengan nama ‘Berian’ atau perbincangan berkenaan kes ‘Pelangkahan’ (langkah bendul). Dulang-dulang hantaran akan diletakkan di tengah-tengah ruang perundingan dikepalai dengan dulang sirih. Acara Barunding ini pada lazimnya akan diketuai oleh ketua rombongan pihak lelaki dan wakil ketua daripada pihak perempuan. Sesi perundingan akan berakhir jika kedua-dua belah pihak mencapai muafakat yang memberikan kepuasan dan persetujuan daripada pihak lelaki dan pihak perempuan.

Foto 3: Acara Barunding daripada pihak Lelaki

Sumber: Pn. Helen binti Gain

Tokoh dan Pencapaian

-

Sumber Rujukan

Asmiaty Amat & Saidatul Nornis Hj. Mahali. (2012). Brunei. Dalam Siri Etnik Sabah ITBM-UMS: Murut & Pelbagai Etnik Kecil Lain di Sabah. Institut Terjemahan Buku Malaysia.

Haji, & Nur Raihan Mohamad. (2021). Symbolism in Brunei Malay Wedding Customs. Springer EBooks, 239–253. https://doi.org/10.1007/978-981-33-4721-2_14

Yassin, M., & Humin Jusilin. (2020). Cultural Objects Ethnic Wedding Traditions Brunei Malay in the Federal Territory of Labuan. https://doi.org/10.2991/assehr.k.200323.062