Pengenalan dan sejarah

Zapin Tenglu berasal dari Kampung Tenglu, Mersing, Johor, dan pada awalnya dimainkan hanya oleh pemain lelaki. Persembahan ini lazimnya berlangsung selepas solat Isyak sehingga awal pagi, mencerminkan peranan seni ini sebagai hiburan dalam komuniti setempat. Lagu yang sering digunakan untuk mengiringi tarian ini ialah "Faridzal-Ham," sebuah komposisi muzik tradisional.

Penglibatan wanita dalam Zapin Tenglu bermula pada tahun 1952 apabila Allahyarhamah Hajah Hapsah binti Mohamad, yang berusia 14 tahun ketika itu, mempelajari dan mengambil bahagian dalam persembahan Zapin Tenglu bersama pemain lelaki. Keberanian dan kegigihan beliau membuka jalan untuk keterlibatan wanita dalam seni ini. Allahyarhamah Hajah Hapsah terus memainkan peranan aktif dalam Zapin Tenglu selepas mendirikan rumah tangga pada tahun 1962, menjadikannya tokoh penting dalam perkembangan seni zapin di Johor.

Fungsi dan Peranan

Pada asalnya, Zapin Tenglu berfungsi sebagai hiburan selepas aktiviti keagamaan seperti solat Isyak dan majlis tahlil. Seni ini memperkukuh ikatan sosial dalam komuniti dan menjadi medium ekspresi budaya tradisional. Selepas tahun 1992, dengan usaha Allahyarhamah Hajah Hapsah binti Mohamad, Zapin Tenglu berkembang menjadi persembahan seni yang dipentaskan untuk pelbagai acara kebudayaan di seluruh Johor, sekali gus mengekalkan warisan seni ini untuk generasi akan datang.

Busana/ Aksesori

Busana penari lelaki terdiri daripada baju Melayu Teluk Belanga lengkap dengan samping dan bersongkok, mencerminkan kehalusan dan identiti tradisional Melayu. Penari wanita pula memakai baju kurung Teluk Belanga, dihiasi dengan aksesori seperti rantai, dokoh, dan kain dagang yang disampirkan secara tradisional. Warna pakaian sering diselaraskan untuk mencipta harmoni visual, manakala songkok dan samping penari lelaki melambangkan keindahan adat dan budaya Melayu Johor.

Peralatan/ Bahan-Bahan

Peralatan muzik yang digunakan untuk mengiringi Zapin Tenglu termasuk:

Gambus: Instrumen utama yang memainkan melodi.

Marwas: Gendang kecil yang memberikan ritma dinamik.

Kaedah / Cara Penyediaan/ Cara Persembahan

Persembahan Zapin Tenglu bermula dengan persiapan rapi melibatkan penari dan pemuzik:

Latihan Penari dan Pemuzik: Latihan intensif dijalankan untuk menyelaraskan gerak tari dengan irama muzik.

Penyediaan Pakaian dan Aksesori: Pastikan semua busana dan aksesori sesuai dengan tema persembahan.

Persembahan: Penari memulakan gerak tari dengan irama langkah yang dipimpin oleh lagu "Faridzal-Ham," menekankan koordinasi dan gaya. Persembahan ini menampilkan keindahan gerak tari tradisional yang dinamik dan bertenaga.

Tokoh dan Pencapaian

Allahyarhamah Hajah Hapsah binti Mohamad adalah tokoh utama dalam perkembangan Zapin Tenglu. Sebagai wanita pertama yang mempelajari dan memainkan Zapin Tenglu bersama lelaki di Kampung Tenglu, beliau mempelopori penglibatan wanita dalam seni ini. Sebagai Adiguru Zapin Tenglu, Allahyarhamah Hajah Hapsah mempromosikan seni ini secara meluas di Johor dari tahun 1992 hingga beliau meninggal dunia pada tahun 2006. Usaha beliau menjadikan Zapin Tenglu dikenali sebagai salah satu warisan seni yang penting di negeri Johor.

Sumber Rujukan

Bahan Bacaan

Nusantara Performing Arts Research Center. (2022, 31 Januari). Siri Pengabsahan Zapin Johor - Zapin Tenglu [Video]. YouTube. https://www.youtube.com/watch?v=nKe6gGsjiSk

Noliza binti Salleh & Mohd Rizal bin Sheikh. (Temu bual, Disember 2021).

Nor Azman, N. H., & Mohd Ali, N. (2024). Exploring some mathematical pattern in Zapin Pat Lipat and Zapin Tenglu Pak Akob. Proceedings of Science and Mathematics, 23, 1–7. Dicapai daripada https://science.utm.my/procscimath/wp-content/uploads/sites/605/2024/09/1-7-NUR-HANANI-BINTI-NOR-AZMAN-A20SC0245.pdf

Tokoh: Allahyarhamah Hajah Hapsah binti Mohamad