Pengenalan dan sejarah

Wayang Kulit Gedek adalah satu bentuk persembahan wayang kulit yang terkenal di utara Semenanjung Malaysia. Identiti Wayang Kulit Gedek dipengaruhi oleh unsur-unsur dari negara Thailand. Wayang Kulit Gedek yang hanya boleh ditemui di negeri Kedah ini, dipercayai berasal daripada persembahan “Nang Talung”, iaitu seni persembahan tradisional yang popular di Selatan Thai. Pengaruh paling jelas dapat dilihat melalui rekaan pakaian watak dan dialek yang digunakan. Daripada segi cerita, Wayang Kulit Gedek mempunyai perbezaan dengan Wayang Kulit Kelantan walaupun kedua-duanya bersumberkan pada cerita Ramayana. Wayang Kulit Kelantan memaparkan watak Seri Rama sebagai saduran kisah epik Ramayana, manakala Wayang Kulit Gedek menampilkan persembahan yang ringkas dan lebih menjurus kepada isu-isu moden.

Watak-watak utama dalam persembahan Wayang Kulit Gedek adalah seperti Ai Tong, Ai Kiew, Dewa Panah dan Mahaguru. Terdapat dua (2) pembahagian watak utama iaitu watak jahat dan watak baik. Watak baik diwakili oleh patung-patung yang berperanan sebagai hero dan heroin. Contohnya seperti patung Mahaguru, Dewa Panah, Raja dan Permaisuri. Manakala watak jahat pula diwakili menerusi patung gergasi dan bota.

Fungsi dan Peranan

Sumber hiburan bagi memeriahkan sesuatu sambutan atau sebagai pertunjukan di pesta-pesta. Pertunjukan wayang kulit juga melambangkan kekayaan khazanah warisan. Upacara menyembuhkan sesuatu penyakit yang dialami dan berkaitan dengan unsur roh dan alam semula jadi. Sebelum ketibaan Islam masyarakat dahulu percaya bahawa melalui wayang kulit, seseorang boleh menyatakan kesyukuran kepada makhluk-makhluk alam ghaib, semangat dan unsur-unsur alam yang lain. Terdapat pemahaman anamisme yang percaya bahawa persembahan yang dilakukan bertujuan untuk menolak bala atau mengelak penyebaran sesuatu penyakit yang melanda.

Dijadikan sebagai alat menyebarkan pengajaran atau mendidik masyarakat. Pernah dikatakan wayang kulit digunakan oleh Wali Songo untuk menyebarkan ajaran Islam suatu ketika dahulu.

Busana/ Aksesori

Tidak ada sebarang pakaian rasmi untuk pemuzik sekadar cukup jika hanya berbaju kemeja tshirt dan kain sarung atau seluar bersampingkan kain pelikat serta kain lilit kepala atau semutar.

Pada masa kini pemakaian lebih formal dengan menggunakan baju melayu lengkap bersampin & tengkolok / tanjak. 

Peralatan/ Bahan-Bahan

Sejumlah lapan orang pemuzik memainkan alat-alat muzik seperti gedombak, serunai, canang, kerincing, geduk, gong dan tamborin. Alat-alat muzik memainkan peranan penting dalam menghidupkan dan menjadikan persembahan ini lebih menarik. Sewaktu persembahan berlangsung, Tok Dalang akan duduk berhadapan kelir. Di antara kepala dalang dengan kelir tergantung sebiji lampu yang memberi cahaya yang menghasilkan bayang patung-patung (watak) pada permukaan kelir. 

Kaedah / Cara Penyediaan/ Cara Persembahan

Sewaktu persembahan, Dalang duduk berhadapan Kelir. Di antara kepala Dalang dengan Kelir tergantung sebiji lampu yang memberi cahaya bayangan patung-patung (watak) Kelir. Cerita-cerita yang dipersembahkan berkisar mengenai isu semasa dan kemasyarakatan.

Tokoh dan Pencapaian

Persembahan Wayang Kulit Gedek ini pernah dipopularkan oleh Kumpulan Wayang Kulit Sri Asun di bawah pimpinan Dalang terkenal iaitu Allahyarham Abdul Majid bin Md Noh. Kumpulan ini sering dijemput untuk muncul di program-program televisyen, menyebabkan watak Ai Tong dan Ai Kiew menjadi terkenal di seluruh Malaysia. Terdapat lebih daripada dua ratus patung dimiliki oleh Dalang Abdul Majid, dan empat daripadanya adalah warisan daripada gurunya. Kumpulan Wayang Kulit Seri Asun turut menerima undangan dari luar negara termasuk Jepun dan Thailand.

Sumber Rujukan

Sumber Rujukan: 

      i.        Bahan Bacaan – Buku Wayang Gedek

    ii.        Tokoh : Encik Azahar bin Ruslan