Pengenalan dan sejarah

Zapin Parit Mastar diasaskan oleh Ahmad bin Timbul, seorang pedagang dari Pontian, Johor, pada sekitar tahun 1950-an. Beliau sering membawa dagangan ke kepulauan Karimun dan Riau, di mana beliau terinspirasi oleh permainan Zafin Arab Hadhrami dan zapin yang dimainkan oleh penduduk tempatan di Selat Panjang dan Riau. Keterujaannya terhadap seni ini mendorongnya mencipta langkah-langkah zapin khas yang kemudian dikenali sebagai Zapin Parit Mastar, dinamakan sempena kampungnya. Sahabat-sahabat beliau, termasuk Haji Keliwon bin Denan, turut mempelajari dan mempersembahkan zapin ini, menjadikannya seni warisan utama Kampung Parit Mastar.

Fungsi dan Peranan

Pada asalnya, Zapin Parit Mastar dimainkan oleh lelaki untuk menyambut acara berinai, majlis perkahwinan, dan pertemuan malam Jumaat selepas solat Isyak atau majlis tahlil. Selepas tahun 2000-an, zapin ini mula dikenali di luar Kampung Parit Mastar dan dipersembahkan oleh lelaki dan wanita di pentas untuk tujuan pertandingan atau menyambut acara keramaian di Johor. Ia bukan sahaja berfungsi sebagai hiburan tetapi juga sebagai simbol warisan budaya yang memupuk rasa kebersamaan dalam masyarakat.

Busana/ Aksesori

Busana penari lelaki terdiri daripada baju Melayu teluk belanga lengkap dengan bersongkok. Penari wanita pula memakai baju kurung yang dihiasi aksesori seperti rantai, dokoh, dan kain dagang. Warna pakaian sering diselaraskan untuk meningkatkan estetika persembahan, sementara songkok dan samping penari lelaki melambangkan keindahan seni tradisional Melayu.

Peralatan/ Bahan-Bahan

Peralatan muzik utama yang digunakan untuk mengiringi Zapin Parit Mastar termasuk:

Gambus: Instrumen utama yang memainkan melodi.

Marwas: Sejenis gendang kecil yang menghasilkan ritma zapin

Kaedah / Cara Penyediaan/ Cara Persembahan

Persembahan Zapin Parit Mastar dimulakan dengan langkah "Kepala," diikuti dengan enam belas jenis langkahan yang menjadi struktur koreografi. Langkah-langkah tersebut termasuk:

Langkah Kepala

Langkah Sekerat

Langkah Enjut Satu

Langkah Enjut Dua

Langkah Enjut Tiga

Langkah Enjut Empat

Langkah Enjut Lima

Langkah Semut-semut

Langkah Serong

Langkah Enjut Belakang

Langkah Babonan

Langkah Enjut Depan

Langkah Sengkang

Langkah Adap-Adapan

Kopak

Wainab

Setiap langkah menggambarkan kehalusan dan daya cipta masyarakat setempat dalam mencipta seni yang indah dan bermakna.

Tokoh dan Pencapaian

Haji Keliwon bin Denan, adiguru utama Zapin Parit Mastar, memainkan peranan penting dalam memperkembangkan zapin ini di Johor. Selepas pemergian beliau pada tahun 2015, pewarisan seni ini diteruskan oleh anaknya, Zubaidah binti Keliwon, yang kini mengajar dan mempromosikan Zapin Parit Mastar dalam kalangan penggiat zapin Johor.

Kejayaan Zapin Parit Mastar termasuk penyertaan dalam pelbagai acara kebudayaan dan pertandingan seni peringkat negeri, menjadikannya salah satu simbol warisan budaya Johor yang dihormati. Tarian ini terus menjadi manifestasi seni tradisional yang kaya dengan elemen estetik dan budaya.

Sumber Rujukan

Bahan Bacaan

Norhamim, A. S., & Mohd Jayus, N. A. (2021). Transkrip temubual bersama Puan Zubaidah binti Keliwon dan Encik Masselih Bin Miswan, penerus dan jurulatih bertauliah Zapin Parit Mastar mengenai pengalaman beliau sebagai penerus dan jurulatih seni tarian Zapin. Universiti Teknologi MARA. Dicapai daripada https://ir.uitm.edu.my/id/eprint/65096/

Nusantara Performing Arts Research Center. (2022, 27 Ogos). Siri Pengabsahan Zapin Johor - Zapin Parit Mastar [Video]. YouTube. https://www.youtube.com/watch?v=nKe6gGsjiSk

Tokoh: Puan Zubaidah binti Keliwon