Pengenalan dan sejarah

Adat Tebus Pelamin, atau lebih dikenali sebagai "duit tol" dalam kalangan masyarakat Johor, merupakan tradisi perkahwinan yang diamalkan sejak turun-temurun. Adat ini menyekat pengantin lelaki daripada menaiki pelamin sehingga sejumlah duit tol dibayar kepada pihak pengantin perempuan. Tradisi ini dipercayai berasal daripada semangat untuk memeriahkan majlis serta simbolik kepada usaha dan kesungguhan pengantin lelaki mendapatkan pasangannya. Amaun duit tol biasanya bermula serendah 50 sen hingga RM1.00, bergantung kepada kemampuan pengantin lelaki dan persetujuan antara keluarga kedua-dua pihak. Kadangkala jumlah lebih tinggi diberikan sebagai tanda penghormatan atau gurauan. Adat ini bukan sahaja menjadi elemen penting dalam budaya perkahwinan masyarakat Melayu Johor tetapi juga mencerminkan nilai gotong-royong dan keceriaan yang menjadi asas hubungan sosial masyarakat setempat.

Fungsi dan Peranan

Adat Tebus Pelamin berfungsi sebagai elemen hiburan dan simbol usaha pengantin lelaki untuk mencapai pelamin. Ia melibatkan interaksi antara pengantin lelaki, pengapit, dan wakil pengantin perempuan dalam suasana penuh gurauan dan tawar-menawar. Tradisi ini juga memperkukuh hubungan kekeluargaan dan komuniti, menjadikan perkahwinan bukan sahaja sebagai penyatuan dua individu tetapi juga dua keluarga dan masyarakat.

Busana/ Aksesori

-

Peralatan/ Bahan-Bahan

Peralatan:

Kipas: Digunakan oleh Mak Andam untuk menutup wajah pengantin perempuan semasa sesi "tol buka kipas."

Kerusi Pelamin: Tempat duduk untuk pengantin lelaki dan perempuan selepas proses tebus pelamin selesai.

Bekas Duit: Biasanya bekas atau dulang kecil disediakan untuk mengumpul wang tol yang diberikan oleh pengantin lelaki.

Meja atau Tempat Letak Barang: Digunakan untuk meletakkan hadiah tambahan atau simbolik yang mungkin digunakan dalam sesi tawar-menawar.

Bahan:

Duit Tol: Wang tunai dalam jumlah kecil, biasanya antara 50 sen hingga RM1.00 untuk setiap tol. Kadangkala jumlah lebih tinggi diberikan sebagai tanda penghormatan atau gurauan.

Hiasan Pelamin: Merangkumi bunga, kain, dan dekorasi lain yang mencantikkan suasana pelamin.

Pantun atau Skrip Gurauan: Walaupun bukan bahan fizikal, pantun atau dialog berbalas digunakan sebagai elemen utama dalam proses tawar-menawar antara pengantin lelaki, pengapit, dan penjaga tol.

Kaedah / Cara Penyediaan/ Cara Persembahan

Proses Adat Tebus Pelamin melibatkan tiga peringkat utama:

Tol Tebus Laman: Halangan pertama biasanya dijaga oleh kanak-kanak, pemuda, atau warga emas yang turut serta dalam majlis. Pengantin lelaki perlu membayar sejumlah duit tol sebelum dibenarkan masuk ke kawasan rumah pengantin perempuan.

Tol Tebus Pintu/Naik Pelamin: Halangan kedua terletak di pintu rumah atau sebelum pengantin lelaki dapat mendekati pelamin. Tol ini dijaga oleh gadis-gadis, rakan, atau saudara pengantin perempuan.

Tol Mak Andam/Buka Kipas: Halangan terakhir adalah "tol buka kipas," di mana Mak Andam akan menutup muka pengantin perempuan dengan kipas. Pengantin lelaki perlu membayar tol untuk mengalihkan kipas tersebut sebelum duduk di sebelah pengantin perempuan.

Peranan Pengapit: Dalam adat ini, pengapit pengantin lelaki memainkan peranan penting untuk mengurus situasi, berbalas pantun, dan mengawal interaksi dengan penjaga tol. Ini menjadikan pengapit seorang individu strategik yang bijak dan pandai menceriakan suasana.

Tokoh dan Pencapaian

Tiada tokoh khusus yang dikaitkan dengan Adat Tebus Pelamin, tetapi komuniti masyarakat Johor memastikan tradisi ini terus diamalkan dalam majlis perkahwinan moden. Tradisi ini sering didokumentasikan dalam media dan menjadi subjek kajian budaya, menunjukkan usaha masyarakat untuk memelihara adat yang menjadi identiti perkahwinan Johor.

Sumber Rujukan

Bahan Bacaan

Khamis, H. J. (1997). Adat Lama Perkahwinan Orang Melayu Muar/Khamis Haji Juned. Malaya in History/Malaysia in History Dan Malaysia Dari Segi Sejarah, (25), 65-89.

Nordin, A. F. B. (2020). Adat Tebus Pelamin Dalam Majlis Perkahwinan Asyarakat Melayu Johor Dari Perspektif Islam”, (Disertasi Sarjana), Universiti Malaya.

Azharul, N. (2023, Julai 13). Adat tebus pelamin: Hendak kahwin pun kena bayar tol!. Akses Malaysia. Dicapai pada 21 Disember 2024, daripada https://www.aksesmalaysia.my/adat-tebus-pelamin-hendak-kahwin-pun-kena-bayar-tol/

Jabatan Kebudayaan dan Kesenian Negara. (t.t.). Adat bayar tol perkahwinan. Dicapai pada 21 Disember 2024, daripada https://pemetaanbudaya.jkkn.gov.my/senibudaya/detail/698/pengenalan